protocol

"Ik ben geen protocolfetisjist", zei Willem-Alexander laatst. Een fetisjist is iemand die ergens op kickt (zie deze oude Woordspot). Maar wat is protocol?

De aanstaande koning had het over hoe mensen hem moeten aanspreken. Hij vindt het niet zo belangrijk of mensen nu 'majesteit' of 'koning' of 'meneer' of 'eindbaas van de bende' tegen hem zeggen. Dat zijn maar strenge, ouderwetse regels.

protocol betekent: 'verzameling van regels en afspraken over hoe het hoort'

Van etiquette heb je misschien weleens gehoord. Dat gaat over beleefdheidsregels en omgangsvormen: hoe je je netjes gedraagt en wat je bij bepaalde gelegenheden (bijvoorbeeld een bruiloft of sollicitatie) hoort te doen. Protocol is daar eigenlijk het topje van: de strakke regels die in de hoogste kringen gelden, bijvoorbeeld bij de omgang met leden van het koningshuis of met ambassadeurs.

Het woord protocol heeft trouwens nog meer betekenissen. Ken je de afkorting IP, bijvoorbeeld uit IP-adres? IP staat voor 'internetprotocol': het geheel van afspraken en regels waar de uitwisseling van gegevens tussen computers en servers aan moet voldoen.

Extra
Er bestaan speciale trainingen in protocol, bijvoorbeeld aan het Institute of Protocol (natuurlijk in het chique Den Haag). Een soort Dames in de Dop voor gevorderden!

ceremonieel

Lintjes knippen. Dat is een van de taken van de koningin (en straks van de nieuwe koning). Het betekent dat het staatshoofd vaak bij belangrijke officiële gelegenheden is. Bijvoorbeeld bij de opening van het Rijksmuseum vorige week: de koning(in) 'knipt het lint door' (of drukt bijvoorbeeld op een knop, of draait een sleutel om) en opent daarmee iets officieel.

Sommige mensen gebruiken lintjes knippen om de functie van een ceremonieel staatshoofd te omschrijven. Een beetje gemeen, want een ceremonieel staatshoofd (dat kan een president of een koning zijn) mag niet zo veel.

ceremonieel betekent: 'vol plechtige handelingen'

Ceremonieel gaat vooral om vormen en tradities. Het koningschap is in Nederland niet alleen maar ceremonieel. De koning(in) heeft ook enige macht: hij of zij zet bijvoorbeeld een handtekening onder elke nieuwe wet en zit ook in de regering.

Extra
Gisteren werd er een interview uitgezonden met de nieuwe koning en koningin, Willem-Alexander en Máxima. Hier zie je wat Willem-Alexander zegt over het ceremonieel koningschap.

ideologie

Naar de deze week overleden oud-premier van het Verenigd Koninkrijk Margaret Thatcher is een eigen ideologie genoemd: het thatcherisme (vrijemarkteconomie met sterke centrale regering).

Socialisme, conservatisme, liberalisme, fascisme ... Zulke begrippen hoor je weleens voorbijkomen bij geschiedenis. Maar ook bij economie, of bij maatschappijleer. Al die stromingen zijn ideologieën.

ideologie betekent: 'visie op hoe de wereld zou moeten zijn'

Visie wil zeggen: 'alle ideeën bij elkaar'. Een ideologie is een heel systeem van gedachten en meningen. Samen zeggen die iets over hoe je vindt dat de maatschappij, de politiek en de economie in elkaar horen te zitten.

Wat socialisme en communisme zijn, heb je vast al eens moeten leren. Maar er zijn veel meer ideologieën. Deze kende je waarschijnlijk nog niet (de definities komen uit Van Dale):

• etatisme: "opvatting dat de overheid de samenleving moet sturen in de door haar gewenste richting"
• laïcisme: "het streven om het openbaar leven geheel aan de invloed van de godsdienst te onttrekken"
• panarabisme: "het streven naar vereniging van alle gebieden waar Arabieren wonen of gewoond hebben in één groot rijk"

Extra
De grote ideologieën in Nederland zijn vrij gematigd. Extremere ideologieën hebben hier weinig aanhang. Zo heeft de Libertarische Partij (video), die bijvoorbeeld de inkomstenbelasting wil afschaffen, geen zetels in de Tweede Kamer.

leasen

Je hebt vast weleens van een lease-auto gehoord. Er zijn honderdduizenden mensen die in zo'n auto rijden. Maar waarom is dat anders dan een gewone auto?

Het verschil zit 'm in de eigenaar. Wie een auto leaset, heeft die auto niet zelf in bezit; de auto is meestal van een leasemaatschappij. Die zorgt ook voor het onderhoud. Degene die in de auto rijdt, betaalt een vast bedrag per maand - of eigenlijk doet het bedrijf waarvoor je werkt dat, omdat je die auto meestal voor je werk gebruikt.

leasen betekent: 'voor langere tijd huren'

En het woord bijtelling, ken je dat? Als mensen de 'auto van de zaak', de lease-auto dus, ook privé gebruiken, moet daar belasting over betaald worden. Daarvoor wordt een deel van de waarde van de auto bij het inkomen opgeteld, waardoor ze meer aan de Belastingdienst moeten betalen. Voor milieuvriendelijke auto's is het percentage van die bijtelling lager; daarom zijn '14%-auto's' zo populair.

Extra
Wist je dat je ook andere dingen dan auto's kunt leasen? Bijvoorbeeld een paard!