wangedrag

'Ajax straft eigen supporters na wangedrag in bekerfinale'. 'Onderzoek naar wangedrag agenten bij NSS-top'. 'Den Haag gaat wangedrag diplomaten aanpakken'. Wangedrag komt best vaak voor in het nieuws. Waarschijnlijk snap je in de zinnen hierboven wat het betekent.

wangedrag betekent: 'slecht gedrag'

In het woord wangedrag zit het voorvoegsel wan-, dat 'slecht, fout, verkeerd, gebrekkig' betekent. Het komt in nog veel meer woorden voor. Bijvoorbeeld:

• wanbeleid: 'slecht beleid' – bijvoorbeeld van een regering die het land slecht bestuurt
• wanbetaler: 'iemand die zijn rekeningen niet betaalt'
• wanorde: 'gebrek aan orde', oftewel: 'verwarring, chaos'
• wanprestatie: 'slechte prestatie', en ook specifiek: 'het niet nakomen van verplichtingen'
• wansmaak: 'slechte smaak (bijvoorbeeld qua films of muziek)'

Extra
Als je van smartlappen (ontroerende liederen met droevige uithalen en een snik in de stem) houdt, wordt dat vaak als een vorm van wansmaak gezien. Maar veel mensen genieten stiekem toch van dat soort liedjes – ze doen het bijvoorbeeld meestal goed op feestjes. Kijk maar naar dit filmpje, waarin de band Trane met Tuite een feestje bouwt door een 'smartlappen-medley' (meerdere smartlappen achter elkaar) te zingen.

sanctie

Als een voetballer een zware overtreding maakt en vervolgens een rode kaart krijgt en wordt geschorst, dan kun je zeggen dat hij een sanctie heeft gekregen.


sanctie betekent: 'een maatregel om iemand te straffen'

Als je een regel overtreedt, kun je straf verwachten. Huisarrest of nablijven op school noem je gewoon 'straf', maar een officiëlere straf, zoals een schorsing, wordt ook wel een sanctie genoemd. Mensen kunnen sancties krijgen, maar landen bijvoorbeeld ook.

Vaak is een sanctie een straf nadat iemand iets verkeerds heeft gedaan, maar er kan ook gedreigd worden met bepaalde sancties om te voorkomen dat iemand iets fouts gaat doen. Op dit moment dreigen bijvoorbeeld veel landen met sancties tegen Rusland, omdat ze willen dat het land stopt met militaire acties in Oekraïne.

• President Obama zei vannacht dat Rusland nieuwe sancties kan verwachten als het nog meer steun biedt aan de pro-Russische acties in het oosten van Oekraïne.
• Wilde stakingen bij de Belgische spoorwegmaatschappij NMBS worden in de toekomst mogelijk met een financiële sanctie bestraft.
• De leraar dreigde met ernstige sancties voor spijbelaars.
• Een schorsing van twee jaar is wel een erg zware sanctie voor die wielrenner.

Extra
Op het voetbalveld zie je veel overtredingen, en daardoor ook veel kaarten en sancties. Maar er gebeuren ook grappige en bizarre dingen; kijk maar naar dit filmpje!

rigide

Ajax, PSV en FC Twente hopen dat de KNVB een aantal regels wil aanpassen. De clubs vinden de regels van de KNVB "te rigide". Wat zijn dat dan voor regels?

De KNVB, de voetbalbond, heeft als regel dat jonge talentvolle spelers die op vrijdag al in het 'belofteteam' van hun club hebben gespeeld, in het weekend niet meer in het eerste elftal (in de eredivisie) mogen spelen. En omgekeerd: als een speler vijftien wedstrijden in het eerste elftal heeft gespeeld, mag hij helemaal niet meer in het belofteteam spelen.

De drie voetbalclubs vinden die regels te rigide – oftewel: veel te streng. Ze willen dat de bond 'soepeler' ('vrijer') wordt op dit punt.


rigide betekent: '(te) streng'

Je kunt regels rigide vinden, maar bijvoorbeeld ook een bepaald plan of een actie of houding van iemand. Rigide kan vervangen worden door streng, strikt, hard, strak, stijf, star of standvastig. Vaak kun je er 'té' bij denken.

• Als je wilt afvallen, moet je de rigide richtlijnen van je dieet aanhouden.
• Het schoolbestuur trad erg rigide op door Tim van school te sturen.
• Door haar rigide karakter stoot ze mensen soms af, en maakt ze lastig vrienden.
• Sommige mensen vinden de regels in de wet te rigide, en willen dat ze vrijer kunnen worden opgevat.

Extra
Rigide zijn kan omschreven worden met 'hard, stijf, standvastig zijn'. Deze omschrijving is ook van toepassing op de grootste bomen ter wereld: die staan héél stevig op hun plaats. Kijk maar naar dit spectaculaire filmpje (er wordt zelfs, in de sneeuw, in zo'n boom geklommen)!

devies

In de krant De Telegraaf stond gisteren: 'Kinderen voorbereiden en vooral niet dwingen mee te gaan, is het devies van Jacques Vriens voor ouders die overwegen om met hun kind naar de kinderdag in het crematorium te gaan.' Is een devies een soort advies?

devies betekent: 'motto, (leef)regel die iemand heeft, levenswijsheid, tip voor het leven'

Een devies is een soort lijfspreuk of motto van iemand, oftewel: een kernachtige zin met daarin een wijsheid of nuttige boodschap over wat je het best kunt doen of, in het algemeen, hoe je moet leven.
Vaak gebruikt iemand zijn devies voor zichzelf, maar je kunt het ook aanraden aan iemand anders. En dan is het inderdaad een soort advies, zoals in de zin in De Telegraaf.

Ook als eigenlijk net zo goed gewoon advies gezegd kan worden, wordt soms devies gebruikt omdat het wat 'deftiger' en 'plechtiger' klinkt.

• Het devies van de voetbaltrainer is: de aanval is de beste verdediging.
• "Vroeg naar bed gaan, dat is mijn devies", zei Pam.
• 'Efficiënter en effectiever werken', is tegenwoordig het devies in veel ziekenhuizen.
• 'Alles uit de kast' was het devies, en dat liet het hockeyteam in de tweede helft goed zien.
• Doorwerken als je ziekt bent, kan leiden tot een burn-out. Het devies: blijf een dagje thuis als je je niet lekker voelt.

Extra
Vroeger kwam een devies vaak voor onder een wapenschild: een soort bord met het wapen van bijvoorbeeld een land of een familie. Het devies (ook wel wapenspreuk genoemd) van Nederland is het Franse 'Je maintiendrai', dat 'Ik zal handhaven' betekent en in de tijd van Willem van Oranje is ontstaan. Op Wikipedia vind je een lijstje met bekende deviezen van landen, provincies, steden, universiteiten en adellijke families.