capaciteit

Een trein die zo vol is dat je er niet meer in kunt. Je telefoon die zegt dat je geen foto meer kunt maken of liedjes kunt downloaden, omdat z'n geheugen vol is. Dat zijn voorbeelden van een gebrek aan capaciteit.

capaciteit betekent: 'de hoeveelheid die ergens in past, die een systeem aankan'

• Er gaan twee extra treinstellen rijden op het traject tussen Roermond en Nijmegen. Daardoor moet er voortaan genoeg plek zijn voor alle reizigers. Om de extra capaciteit te vieren wordt er gratis koffie geschonken op het station in Venray.

In het meervoud heeft capaciteiten een andere betekenis.

capaciteiten betekent: 'dingen die je goed kunt, vaardigheden, kwaliteiten'

• Die 'veelbelovende speler' bleek al snel niet de capaciteiten te hebben om op het hoogste niveau te voetballen.

Ken je voorbeelden in je eigen omgeving (op school bijvoorbeeld) van een gebrek aan capaciteit? Iets wat te klein is, waar te weinig van is, waarvoor je altijd in de rij moet staan?
Met je capaciteiten worden meestal andere dingen bedoeld dan schoolvakken. Wat is een van jouw capaciteiten? Probeer ook een of meer capaciteiten van een klasgenoot te noemen.

Video
Zouden de treinen in Limburg net zo vol zijn als die in Japan? Vast niet. Daar zitten ze pas echt 'als haringen in een ton'. Je hebt daar zelfs professionele 'mensenproppers', kijk maar.

weelde

'Een van de laatste mannetjes van een zeldzame neushoornsoort is dood', stond gisteren op een nieuwssite. In het nieuwsbericht wordt verteld dat er veel neushoorns door jagers worden gedood vanwege de hoorn. De hoorn kan namelijk worden gebruikt als een medicijn én als een symbool om weelde en succes te tonen.

weelde betekent: 'luxe, rijkdom'

• In Vietnam laten mensen graag zien hoe rijk ze zijn. Ze hebben dan vaak een hoorn van een neushoorn in huis, want dat is een symbool van weelde.
• Arme mensen dromen ervan om in weelde te leven.
• Het bezitten van een tweede huis in het buitenland met een zwembad in de tuin is een grote weelde.

Weelde komt ook voor in combinaties als 'een weelde aan kleuren', 'een weelde aan producten' en 'een weelde aan dieren'. Het gaat dan niet letterlijk om rijkdom in de zin van veel geld, maar om een grote hoeveelheid van iets: heel veel verschillende kleuren/producten/dieren.
Noem een voorwerp dat een weelde aan kleuren heeft. En waar vind je een weelde aan producten en een weelde aan dieren?

Video
Groene Weelde is een recreatiegebied in Nederland dat ligt tussen Hoofddorp, Cruquius en Vijfhuizen. De naam zegt het al: er is veel groen, oftewel mooie natuur. Je ziet het in dit filmpje.

gênant

 

Auteursrecht: Sergey Peterman / 123RF Stockfoto

Het gaat niet goed met het Nederlands elftal: maandag verloor Oranje met 2-0 van IJsland. Veel mensen klagen over de slechte prestatie en noemen het verlies pijnlijk en gênant.

gênant betekent: 'om je voor te schamen, wat een gevoel van schaamte geeft'

• Die wedstrijd van het Nederlands elftal was een gênante vertoning.
• Ik vond het best gênant toen mijn moeder bij de bushalte tegen iedereen ging praten.
• Patrick liet tijdens de minuut stilte ineens een boer: echt gênant!

Naast het bijvoeglijk naamwoord gênant bestaan het zelfstandig naamwoord gêne en het werkwoord zich generen. Maak met allebei die woorden een zin. Gebruik eventueel een woordenboek.

Uit welke taal komt gênant? En hoe wordt het dakje dat op de e staat genoemd?

Video
In dit Youtube-filmpje wordt een liedje gezongen over gênante momenten. En het filmpje zelf is misschien ook wel een beetje gênant?

laconiek

Auteursrecht: jankranendonk / 123RF Stockfoto

Maandagavond wist een groep Koerden het gebouw van de Tweede Kamer binnen te komen. Ze wilden aandacht vragen voor de belegerde stad Kobani. Een 'onacceptabele bestorming', vond Geert Wilders. Maar Alexander Pechtold reageerde laconiek: het was geen bestorming en ze kwamen niet verder dan de voorhal.

laconiek betekent: 'kalm, rustig, zonder zich druk te maken'

• Vera moet in haar toetsweek voor wiskunde minstens een 7 halen, maar ze blijft er heel laconiek onder.
• Daan deed haast niets om zijn ontslag te voorkomen. "Ik zie het wel", zei hij laconiek.

Welke van de onderstaande woorden passen bij laconiek, en welke juist niet? Ken je een woord niet, zoek dan de betekenis op in een woordenboek.
chill - driftig - emotioneel - gelaten - geschokt - heftig - ingetogen - koelbloedig - lauw - nijdig - onaangedaan - onverschillig - ziedend

Video
'Jongeren laconiek over alcohol' staat er bij dit Zeeuwse nieuwsfilmpje. Wat denk je dat de geïnterviewde jongeren zullen zeggen over alcohol drinken voor je 18e?

afpersen

Linda de Mol en haar broer John zijn het slachtoffer van afpersing. Een oudere man bedreigt Linda's kinderen en eist geld van John.


afpersen betekent: 'iemand bang maken en zo dwingen geld te geven'

• John en Linda de Mol worden al een jaar bedreigd en er is geprobeerd hen af te persen.
• Middelbare scholieren uit Amsterdam-Zuid zijn beroofd, bedreigd en afgeperst door een bende criminele leeftijdsgenoten.

Naast afpersen bestaat ook chanteren.

• Toen bleek dat iCloud gehackt kon worden, waren beroemde actrices bang dat ze gechanteerd zouden worden met naaktfoto's.

Welke andere woorden (een zelfstandig en een bijvoeglijk naamwoord) horen bij het werkwoord chanteren? Je kunt ze opzoeken in een (groot) woordenboek.

• "Dus ik moet jouw huiswerk maken omdat je anders tegen de conrector zegt dat ik gisteren heb gespijbeld? Dat is chant...!"
• Als mensen iets over jou kunnen vertellen wat jij zelf geheim wilt houden, ben je chant....

Bespreek met elkaar de overeenkomsten en de verschillen tussen afpersen en chanteren.

Video

Misschien herken je de afperser van de familie De Mol wel. Gisteren was er een tekening van hem te zien in Opsporing verzocht en RTL Late Night.

Extra (voor docenten)

Vanaf vandaag maakt Onze Taal Woordspot in samenwerking met de lesmethode Talent van uitgeverij Malmberg.